Ateş

Çocuklarda Ateş

Çocuklarda hastalığa bağlı oluşan ateş, genellikle viral hastalıklara bağlı oluşmaktadır. Çocukların bağışıklık sistemine ve hastalıkların etkenine bağlı olarak hafif veya daha ağır seyirli olabilmektedir. Çocuklarda ateş, genellikle enfeksiyona bağlı olabilmekle birlikte özellikle küçük çocuklarda sıvı kaybına bağlı olarak da oluşabilir. Ayrıca, sıcak bölgelerde bulunan çocukların vücut ısıları dış ortam sıcaklığına bağlı olarak da yükselebilmektedir.

Çocuğunuzun Ateşinin Olup Olmadığını Belirlemek

Çocuğunuzun ateşi olmaya başlayınca, genellikle çocuğunuza dokunduğunuzda bir sıcaklık hissi hissederek, çocuğunuzun ateşinin çıkmaya başladığından şüphelenebilirsiniz. Ancak, bazı durumlarda çocuğunuza dokunduğunuzda sıcaklık artışı hissetmeyebilirsiniz. Ateşi olduğu halde sıcaklık hissedememenizin nedeni, çocuğunuzun o an için terlemiş olması olabilir. Çünkü, vücut var olan ateşi düşürmek için çeşitli yöntemlerle ateşi düşürmeye çalışmaktadır. Bunlardan birisi de terlemektir. Terleyen çocukların terleri vücut yüzeyinden buharlaşırken yüzeydeki ısıyı da alıp götürür. Bu nedenle de çocuğunuza dokunduğunuzda bir sıcaklık hissetmeyebilirsiniz. Buna halk arasında “gizli ateş” denilmektedir. Bu durumu, çocuğunuzun bir kaç yerini kontrol ederek veya derece kullanarak çözümleyebilirsiniz. Yani, çocuğunuzun alnını kontrol ettiğinizde ateş hissetmediyseniz bile avuç içlerini ve ayaklarını dokunarak kontrol edebilir, bu bölgelerde normalden farklı sıcaklık durumu varsa ateşi olabileceğinden şüphelenebilirsiniz.

Çocuğunuzun ateşi olduğunda, çocuğunuzun yüzünün veya vücudunun kızarmaya başlamasından veya terlemesinin olmasından da çocuğunuzun ateşinin çıkmaya başladığından şüphelenebilirsiniz.

Çocuğunuzun üşüyorum demesi de ateş açısından değerlendirmeniz gereken bir başka durumdur.

Çocuğunuzun durağanlaşması, iştahsızlığının olması da çocuğunuzun hastalandığının belirtilerinden olup,  hasta olmasına bağlı ateşinin oluşabileceğini düşünerek ateşini kontrol etmelisiniz.

Ayrıca, çocuğunuz uykusunda sayıklıyorsa yine ateşini kontrol etmelisiniz.

Ateşi Ölçmek

Çocuğunuzun ateşini öğrenmek için, bize sayısal değer veren ve buna göre ateş takibi yapabildiğimiz termometre (thermometer) en iyi yöntemdir. Termometreye kısaca halk arasında “derece” de denilmektedir. Çocuklarda ateş durumundan şüphelendiğimiz her durumda çocuğunuzun ateşini termometre ile ölçmeli ve bunu mümkünse bir kaç defa tekrarlayarak, yanlış ölçüm olasılığını en aza indirmeliyiz.

Eskiden var olan civalı termometreler Sağlık Bakanlığı tarafından çocuklara verebildikleri zararlardan (kırılma durumunda civanın solunmasına ve temasına bağlı olarak) dolayı kullanımdan kaldırılmıştır. Günümüzde, çocuklarda ateş ölçümü çeşitli dijital termometrelerle yapılabilmektedir.

Ölçüm Yerleri

Çeşitli ölçüm yerleri şu şekildedir:

Aksiller (Koltuk altı ölçüm) ölçüm,

Oral (ağız içinden ölçüm) ölçüm,

Rektal (makattan ölçüm) ölçüm,

Timpanik (kulaktan ölçüm) ölçüm.

Ölçümlerde hangi yöntemin uygulanacağı çocuğun yaşına göre belirlenebilir.

Bebeklerde rektal ölçümler, daha büyük çocuklarda ise koltuk altından ateş ölçülmesi daha doğru olmaktadır.

Hangi Yaş Grubunda Hangi Ölçüm Yeri Kullanılmalı?

Rektal yolla yapılan ateş ölçümü en doğru sonucu verdiğinden, 2 yaş altı çocuklarda ateşin rektal yolla ölçülmesi tercih edilir. 2 yaş üstü çocuklarda ise ateş, ağız yoluyla veya koltuk altı ile ölçülebilir.

Ölçüm Yerlerine Göre Normal ve Ateşli Vücut Isısı Değerleri

Rektal ölçüldüğünde 38, ağızdan ölçüldüğünde 37.5, koltuk altından ölçüldüğünde 37.2 derecenin üzerinde ölçülen vücut ısıları ateş olarak değerlendirilir. Bu değerlerin altı ise normal vücut ısısı değerleri olarak değerlendirilir.

Ateşin Ölçümü

Rektal Ölçüm

Rektal olarak ateş ölçebilmek için, bebek yüzüstü yatırlır ve termometre yavaşça anüsün girişine bir miktar vazelin yardımı ile 2-2.5 cm kadar sokulur. 6 aydan küçük bebekler için 1 cm yeterli olabilmektedir. Dereceyi 2 dakika kadar ölçüm yerinde tutmak yeterlidir.

Koltuk Altından Ölçüm

Koltuk altından ateş ölçebilmek için, derecenin ucu bebeğin koltuk altına yerleştirilir. Bebeğin koltuk altı kuru olmalıdır ve derece konduktan sonra 4-5 dakika kadar koltuk altı kapalı tutulmalıdır.

Ağızdan Ölçüm

Ağızdan ateş ölçebilmek için ise, çocuğun yarım saat içinde sıcak ya da soğuk bir şeyler içmediğinden emin olmak gerekir. Derecenin ucu, dilin bir tarafının altına doğru yerleştirilmeli ve 3 dakika kadar dudakları kapalı şekilde tutularak ölçüm yapılmalıdır.

Ateşin Şiddetini Sınıflandırın

Çocuğumuzda ateş olduğu zaman öncelikle ateşin şiddetini sınıflandırabilmemeiz gerekir.

Çocuklarda ateş, (koltuk altı ölçümleri için)

36.5 – 37.1 °C arasında ise çocuğunuz ateşssiz,

37.2 – 37.9 °C arasında isee hafif ateşli,

38 – 39.9 °C arasında ise çocuğunuz orta ateşli,

40 °C ve üstü ise de çocuğunuz yüksek ateşli olarak kabul edilir.

Çocuklarda Ateş Kaynağını Tespit Etmeye Çalışın

Çocuklarda ateş yüksekliğini değerlendirdikten sonra, bir de çocuğun ateşinin nasıl yükseldiğini ve ateş düşürücü ilaçlara olan tepkisini de değerlendirmemiz iyi olacaktır.

Çocuklarda ateş yavaş yavaş yükseliyorsa ve ateşsiz dönemlerde de çocuğun hasta hali devam ediyorsa genellikle bakteriyel enfeksiyonlar düşünülür. Büyük ihtimalle antibiyotik gerekebilir. Bunun için bir hekime başvurmak gerekecektir.

Eğer çocuğunuzun ateşi aniden yükselmişse ve ateş düşürücü ile düştükten sonra çocuk hiç hasta değilmiş gibi oluyorsa bu ateş genellikle viral kökenlidir. 48 saatlik takibinize göre eğer ateşli periyotları ve ateşin şiddeti azalıyorsa muhtemelen antibiyotiğe gerek kalmayacaktır.

Çocuğunuzun ateşi verdiğiniz ateş düşürücülerle düşmüyorsa veya zor düşüyorsa çocuğunuzu yine bir hekime göstermekte fayda vardır. Ateşle birlikte bulantı kusma olmasında ve ense sertliği ( çocuğun sırt üstü yatar pozisyonda ensesinden tutarak çenesini göğsüne değdirmeye çalışılırken gösterdiği direnç) varlığında da hekimin durumu değerlendirmesi daha iyi bir karar olacaktır.

Bebeğiniz eğer 3 aydan küçük ise ve ateşi varsa mutlaka hekime kontrol ettirmekte fayda vardır. Hatta, 1 yaşın altında 38 santigrat dereceden fazla ateşi olan bebeklerin de hekim kontrolünden geçmesi faydalı olacaktır.

Diş çıkarma dönemindeki çocuklarda da hafif ateşin yanında hafif ishal olması, ateşin diş çıkarmaya bağlı olabileceğini düşündürür.

Çocuklarda Ateş Nasıl Kontrol Altına Alınabilir?

Ateşi yükselen çocuğunuza, yukarıda yazılanları uyguladıktan sonra ateşini düşürmek için ilk yapmanız gereken çocuğunuzu soymak olmalıdır. Çocuğunuz evde iç çamaşırlarıyla kalacak şekilde yatağında ağlamadan uzanmalıdır.  Çocuğunuzun ağlamaması için önce siz sakin olun ve çocuğunuzu severek onun hep yanında olun. Bundan sonraki adım soğuk uygulama olacağı için çocuğunuzu mümkün olduğunca sakinleştirmeye çalışın ve bu sakinliğini soğuk uygulama sırasında da korumaya çalışın.

Soğuk Uygulama İle Ateşi Düşürmek

Ateşli çocuklar hem var olan hastalıklarının etkisiyle hissettikleri ağrıdan, hem de ateşin kendilerii huzursuzlaştırmasından dolayı ağlamaya meyilli olabilirler. Buna ailenin huzursuzluğu ve panik yapması da eklendiğinde karşımıza çıkan ağlayan çocuk durumları ateşi daha da yükseltecektir. Ateşli çocukların ateşinin daha da yükselmesini engellemek için çocuklarınıza daha sakin bir şekilde yaklaşınız.

Çocuğunuza ateşini düşürmek için, uygulayacağınız ilk müdahale çocuğunuzu soyduktan sonra  (iç çamaşırlarıyla kaldıktan sonra) ona soğuk uygulama yapmak olmalıdır. Peki, soğuk uygulama nedir?

Soğuk uygulama, gazlı bezleri veya herhangi bir bezi veya kıyafeti ılık su ile ıslatarak (adı soğuk uygulama olsa da aslında işlemi ılık su ile yapıyoruz.), suyunu sıkıp, ateşini düşürmek istediğimiz kişinin alın, ense, koltuk altı gibi vücut yüzeylerine koyarak, vücut ısısının düşürülmeye çalışılmasıdır. Burada dikkat etmemiz gereken bezlerin su ile ıslatılması olmalıdır. Çünkü, bazı bölgelerde, ateşi düşürmek için kolonya, alkol, ispirto gibi maddelerle ıslatılan bezler kullanılarak ateş düşürülmeye çalışılmakta olup, bu durum çocuğun sağlığı açısından sıkıntılı durumlara yol açabilmektedir.

Şöyle ki, saydığımız su dışındaki bu maddeler gerçekten de ateşi daha hızlı düşürebilmekte ancak bu durum vücut tarafından yanlış anlaşılabilmektedir. Hızlı düşen ateşle karşılaşan vücut, vücut ısısının çok fazla düştüğünü düşünerek ateşi yükseltmeye yönelik girişimler yapabilmektedir. Bu durumda istemediğimiz yüksek ateşe neden olabilmektedir. bu yüzden ateşi yavaş yavaş düşürmekte fayda var. Bunun için su ile ıslatılmış bezler kullanmalıyız.

Özellike, ateşini düşürmek için uygulayacağınız ıslak bezleri çocuğunuza alıştıra alitıra tatbik ediniz. Çok tepki vermesi durumunda birkaç yere birden değil örneğin kucağınızda dururken, sadece alnına tatbik ediniz. Soğuk kompresle dahi ateşi düşmeyen çocuğunuza kısa süreli olarak ılık bir duşa da sokabilirsiniz.

Çocuklarda Ateşi Düşürmek İçin Kullanılan İlaçlar

Çocuklarda ateş düşürücü olarak parasetamol etken maddeli ilaçları 4-6 saat aralıkla kullanmak gerekmektedir. Eğer parasetamol etken maddeli ilaçları verdiğinizde ateşi düşmüyorsa ya da 1-2 saat düştükten sonra tekrar ateşi yükseliyorsa, çocuğunuza özellikle 2 yaşın üstündeyse ibuprofen etken maddeli ateş düşürücü vererek iki ayrı etken maddeli ilacı dönüşümlü kullanabilirsiniz. 2 yaşın altında ibuprofen etken maddeli ilaçları zorda kalmadıkça kullanmamanız daha iyi olacaktır.

Burada belirttiğimiz parasetamol ve ibuprofen etken maddeli ilaçları ateş düşürücü olarak verirken dikkat etmemiz gereken bir husus da, bu maddelerin yanında başka ek maddelerle birlikte piyasada soğuk algınlığı ilacı olarak bulunuyor olmalarıdır. Eğer çocuğunuzun sadece ateşi varsa ek madde olmayan, sadece parasetamol ya da sadece ibuprofen içeren ilaçları çocuğunuza kullanınız. Eğer, soğuk algınlığı bulguları varsa ve soğuk algınlığı ilacı verecekseniz, verdiğiniz soğuk algınlığı ilacının içeriğine dikkat edin. Parasetamol, pseudoefedrin kombinasyonu olan bir soğuk algınlığı ilacını verirken, ek olarak parasetamol içeren bir ateş düşürücü de verirseniz çocuğunuza yüksek doz parasetamol vermiş olabilirisiniz. İlaçların isimleri farklı olsa da etken maddeleri aynı olabilir veya içeriklerindeki etken maddelerden bir ya da bir kaçı aynı olabilir. Bu konuda eczacınıza ya da hekiminize mutlaka danışmakta fayda var.

Ateşli Çocukların Beslenmesi

Ateşli çocukların iştahları ve su içme istekleri azalır. Bu nedenle çocuklara ateşin etkisiyle de artmış olan sıvı kaybından dolayı mutlaka su verilmeli ve mümkün olduğunca sıvı gıdaların ağırlıklı olduğu ve sevdikleri yiyecekler verilmelidir. Bu şekilde ateşin etkisiyle çocukların susuz ve güçsüz kalmaları engellenmeye çalışılmalıdır.

Ateşli Çocukların Giyimi

Ateşli çocukların mümkün olduğunca kalın kıyafetlerden uzak durmaları gerkemektedir. Ateşli çocukalara ateşli oldukları dönemlerde üşüyorum deseler dahi ince bir pijama giydirmeniz yeterli olacaktır.

Tüm bunlara rağmen ateşi düşmeyen çocuğunuzu bir hekime (mesai dışı bir vakitse Acil Servise) getirebilirsiniz.

Geçmiş olsun.