(Last Updated On: 7 Şubat 2019)

[vc_row full_width=”stretch_row” css=”.vc_custom_1543921659911{background-image: url(/hekimsel-content/uploads/2018/01/hekimsel-arka-plan-renkli-soldurulmuş-2.jpg?id=5024) !important;}”][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1543921679524{background-image: url(/hekimsel-content/uploads/2018/04/hekimsel-açık-gri-arka-fon.jpg?id=4974) !important;}”]

Helal Nedir?

Helal kelimesi dini kaynaklı bir sıfat olup, helal gıda, helal ürün, helal mal gibi önüne geldiği isimlerin özelliklerini belirtmektedir. Türk Dil Kurumuna göre helal sıfatının anlamı şu şekildedir. Helal: 1. sıfat, din b. (***) Dinin kurallarına aykırı olmayan, dinî bakımdan yasaklanmamış olan, haram karşıtı. 

Helal Kavramı

Helal kavramı dini bir kavramdır ve sanılanın aksine sadece İslami bir kavram değildir. Ancak, kelime olarak “helal” kelimesi İslam dinindeki helal kavramını karşılayan bir sözcüktür. Başka dinlerde de helal kavramı mevcut olup, bu kavramın karşıladıkları için helal kelimesi değil, o dine özgü başka terimler kullanılmaktadır.

Dinlerin Helal Kavramları Farklıdır

Her dinin kendine göre dini kuralları mevcuttur.  Özellikle yiyecek, içecek konusu değerlendirildiğinde helal kavaramı devreye girmektedir. Örneğin yahudilikte  kendi dini kurallarına göre helal kavramı mevcuttur. Yahudilikte,  helal kavramı söz konusu olduğunda, helal kelimesi yerine kullanılan kelime “koşer”  kelimesidir. 

Ancak, burada dikkat edilmesi gereken konu helal kavramlarının birbirine karıştırılmamasıdır. Yani, her dinin kendi kurallarına göre bu kavram işlemektedir. Yahudilikte helal kavramına uyan gıda yani koşer gıda, İslamiyette de helal sayılacak diye bir durum söz konusu değildir. 

Helal Gıda

Helal kelimesi ve helal kavramı üzerine tanımları öğrendikten sonra,helal gıda kavramına da açıklık getirebiliriz artık. Helal gıda, yenilmesinde, içilmesinde ve tüketilmesinde İslam dininin temel ilkeleri açısından mahzur bulunmayan yiyecek ve içecekler anlamına gelmektedir. (http://www.diyanetdergi.com/biz-bize/item/1622-helal-olsun erişim: 07.12.2018)

Helal Ürün

Helal gıda konusunda tanımlamadan sonra helal kavramını ve helal tanımını yeniden düşündüğümüzde helal kavramının sadece gıda ile sınırlı kalmadığını anlayabiliriz. Helal özellikle gıda konusunda ilk aklımıza gelen kavram olsa da aslında çok daha geniş bir alanı içine almaktadır. Helal ürün kavramı bu noktada devreye girmektedir. Ama, dikkat etmek gerekir ki helal ürün kavramı da aslında helal kavramını tamamen doldurmamaktadır. Helal ürünün tanımını tüketilmesinde ve kullanılmasında İslam dininin hükümleri açısından mahzur görülmeyen ürünler olarak yapabiliriz.(http://www.diyanetdergi.com/biz-bize/item/1622-helal-olsun erişim tarihi 07.12.2018) Helal gıdadan farklı olarak helal ürünler kozmetik, giyim vb. alanları da kapsar.

Helal Sertifikası

Helal kelimesinin tanımını yaptıktan sonra, ürünlerin helal grubuna girip girmediğini belirlemek için verilebilen helal sertifikası kavramını da inceleyelim. Burada “helal” kelimesinin İslam dinindeki helal kavramını karşıladığını yani “helal” denildiğinde “İslam dinine göre helal” anlamı taşıdığını hatırlatarak yazıma devam edeceğim. Dolayısıyla da “helal sertifikası” alabilen bir ürün İslami açıdan helal olduğunu belgelendirmiş bir ürün olmaktadır.

Neden Helal Sertifikasına İhtiyaç Duyuluyor?

Çocukluk yıllarımda, gençlik yıllarımda hiç böyle bir sertifika ihtiyacı duymadan yaşadığım bir hayatım olmasına rağmen neden şimdi böyle bir sertifika ihtiyacı doğdu? Çocukluk yıllarımda özellikle çikolataların üzerinde “domuz ve domuz ürünü bulundurmamaktadır.” ibaresi olduğunu hatırlıyorum. Bu genel olarak toplumun her kesimi için yeterli bir ibareydi o zamanlar. Ancak, ilerleyen yıllar ile birlikte belgelendirme ve sertifikalandırma giderek daha önemli hal almaya başladı. Çünkü,her geçen gün kullandığımız ürünler daha sanayileşti.

Kişisel Olarak Helal Ürün

Çocukluk yıllarımı hatırladığımda, kişisel olarak yurt dışında yaşayan müslümanların “domuz ürünlerinden” nasıl uzak durmaya çalıştıklarını, hatta yurt dışından gelen çikolata gibi ürünlerin içeriklerinin yine kişisel olarak nasıl araştırılmaya çalışıldığını hatırlıyorum. Ama, ürünlerin içinde alkol olup olmadığının araştırıldığını pek hatırlamıyorum. Hatta, isim isim değilde bazı numaralarla ifade edilen veya kimyasal isimleri ürünlerin üzerinde kullanılan bazı maddelerin nasıl araştırıldığını bilemiyorum. Muhtemelen bunlar üzerinde hiç durulmuyordu. Yani, kişisel olarak yaptığımız araştırmalarımız kendi bilgi düzeyimizle sınırlı kalıyordu. Ayrıca, yurt içindeki ürünlere yönelik olarak da genelde bir araştırma yapılmıyordu. Yani, yurt içindeki ürünler genel olarak helal kabul edilip, yurt dışı ürünlere karşı da kişisel bilgi seviyesi oranında kişisel bir karar veriliyordu.

Ticari Olarak Helal Ürün

Günümüzde ise kişisel bilgi seviyelerinden ziyade belgelendirmenin önem kazanması, bu tür ürünlerin özellikle ticari faaliyetlerde de belgelendirilmiş olmasını gerektirebilmektedir. İnsanların ürünlerin helalliğini araştırdığı bir durumda, bu durumun ürünü üreten firmalar açısından da bir karşılığı var elbette. Hatta, sırf bu arayışa yönelik üretilen ürünler dahi olabilmekte. İşte, bu noktada ticari işletmelerin helal ürünlere bakışını da düşünmek gerekiyor.

Ticari firmaların helal gıdaya bakış açıları:

1. Herhangi bir zorunluluğu ve isteği olmadığı için bu tür belgelendirmeye başvurmayan firmalar: Ülkemiz içindeki gıdaların satılabilmesi için Türk Gıda Kodeksine uygun üretilmiş olması gerekmektedir. Bu yasal zorunluluktur. Bir ürünün satışı için helal sertifika alması zorunlu ve gerekli değildir. Bu nedenle özellikle ülke içine satış yapan firmalar kendileri gerekli görmedikçe helal sertifika almaya zorlanamazlar. Bu firmalar helal sertifika işlemlerine başvurmadıkları sürece ya da başka bir amaçla inceleme yapılmadıkça, ürünlerinin (bariz haram olan içerikleri mevcut olmadıkça) helal olup olmadığı konusunda bir yorum yapılamaz.
2. Ürünlerinin helal olduğunu belgelendirerek hem helal ürün arayışında olan insanlara hizmet sunduğunu belgeleyen hem de bu şekilde ticari gelirini artırmaya çalışan firmalar:

Bu firmaları (helal sertifika alan) da kabaca dörde ayırmak mümkün.

• Sadece, helal ürün üreterek piyasada yeni bir marka oluşturan firmalar,
• Zaten piyasada mevcut olan markalarının bazı ürünlerine veya tümüne helal sertifikası alan firmalar. Bu firmalar genellikle yurt içine hizmet veren firmalardır.
• Satış yapabilmek için helal sertifikasına zorunlu ihtiyaç duyan firmalar Bu firmalar genellikle yurt dışına özellikle de İslam ülkelerine ihracat yapan firmalardır. Ürünlerine “helal sertifikası” almak zorundadırlar. Çünkü, ihracat yaptıkları ülkeler şart olarak “helal sertifikası” isteyebilmektedirler. Bu nedenle bu firmalar ilgili ülkelere ihracat yapabilmek için zorunlu olarak “helal sertifika” almak zorundadırlar. Ancak, bu durumun istisnası şöyle olabilmektedir. Yurt dışına örneğin Almanya’ya ihracat yapan bir firmayı düşünürsek, burada firmadan zorunlu olarak helal sertifika istenmeyecektir. Ancak, firma ürünlerine helal sertifika alarak, Almanya’da yaşayan başta Türk’ler olmak üzere diğer ülke kökenli müslümanlara da ürününü daha kolay satabilecektir. Yani, ihracatçı firma helal sertifikasını zorunlu olmadığı halde kendisi gerekli gördüğü için alacaktır.
• Yukarıda sayılan iki durumun da birlikte olabildiği karma bir durumu olan firmalar. Yurt içine üretim yaptığı halde bazı durumlarda ürünlerinin bir kısmını yurt dışına (özellikle İslam ülkelerine) ihraç eden firmalar bu kapsamdadırlar.

Helal Sertifikalandırma

İşte, kişisel olarak yapılan ve kişilerin kendi bilgi düzeyleriyle sınırlı kalan bu araştırmalar hem kişinin kendisi ve ailesiyle sınırlı kalması bakımından hem de bu konuda yeterince doğru bilgiye sahip olmayan kişilerin kolaylıkla yanlış sonuçlara varmalarına neden olduğu için, günümüzde bu konuda daha kapsamlı ve belgelendirmeye dayalı yaklaşımlar araştırılmaya başlanmıştır.

Özellikle, kişilerin beklentilerinin “helal gıda” olduğu alanları düşündüğümüzde, tüketici pozisyonundaki müşterilerin bu konuyla ilgili beklentileri bir ürünün helal mi, değil mi olduğu konusunda kesin ve belgelendirilebilir sonuçlara ulaşabilmeleri olmaktadır.

İşin içine belgelendirme girince de bu iş bir sertifikalandırma işi oluyor ve bu konuda yetkili  kurumlar tarafından belgelendirme yani sertifikalandırma yapılıyor. “Helal” konusunda belge vermeye yetkili kurumlar “helal sertifikası” verebiliyor.

Helal Sertifikası Olmayan Ürünler Haram Mı?

Helal sertifikası olan bir ürünün helal olduğu ilgili sertifika kuruluşu tarafından ilgililere beyan edilmektedir. Ancak, helal sertifikası için başvurulmamış bir ürüne (içeriğinde bariz olarak haram olmadığı sürece) ya da başka bir amaç için helal mi değil mi diye incelenmemiş bir ürüne helal değildir denilemez.

Ancak, helal sertifikası için başvurduğu halde yapılan incelemede helal sertifikası alamayan ürün eğer içeriğindeki haram olan maddelere bağlı olarak bu sertifikayı alamadıysa bu ürünün haram olduğundan bahsedilebilir.

Helal Sertifikalı Ürünlerde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Helal sertifikası olmayan ürünlerin helal olmadığı söylenemez.
• Helal sertifikası sadece incelenmiş olan o ürüne yönelik olarak hazırlanır.
• Bir ürünün helal sertifikası olması, o ürünü üreten firmanın tüm ürünlerinde helal sertifikası olduğunu göstermez.
• Bir ürünün helal sertifikasının olması, bu ürünün sürekli olarak helal sertifikasına sahip olacağını göstermez. Yani, helal sertifikalı bir ürünü aldınız kullandınız ve tekrar aynı üründen almak istiyorsunuz. Bu durumda mutlaka ürünün hala geçerli bir sertifikası olup olmadığını, sertifikayı veren kuruluşun web sitesi üzerinden kontrol ediniz.
• Helal sertifika verildikten sonra da firmalar sertifika kurumları tarafından haberli ve habersiz olarak denetime tabii tutulabilmektedirler. Özellikle habersiz denetimler sonucu firmalara verilen helal sertifikaları askıya alınabilmekte veya tamamen iptal edilebilmektedir.
• Helal sertifikalı bir gıda alıyorsanız paketlenmiş olduğuna dikkat edin. Çünkü, helal sertifika verilmiş olan bir ürüne dışarıdan sertifikasız ürünlerin karıştırılmış olabileceği olasıdır.
• Helal sertifikalı ürünler kullanıldığını belgeleriyle gösteren bir işletmede örneğin etli bir ürün yiyorsanız ve işletme etlerinin helal sertifikalı olduğunu söylüyorsa, bu firmanın etlerinin helal sertifikası vardır ama bu işletmede yediğiniz, içtiğiniz diğer ürünlerin de helal sertifikası olduğunu göstermeyecaktir.

“Helal” Ticari Bir Kavram Mı Oluyor?

“Helal” kavramı kesinlikle ticari bir kavram değildir ve olmaması da gerekir. Helal yukarıda da anlattığımız gibi dini bir kavramdır ve “helal” kelime olarak İslam dinine hastır. Ancak, helal ürünlere gösterilen ilginin artıyor olması tüm dünyada ticari faaliyet gösteren bir çok firmanın dikkatini çekmekte ve ticari açıdan bu konuyu yakın takip etmektedirler. Bu konuyla ilgili CNN tarafından hazırlanmış “Why halal has become big business?” adlı yazıyı da gözden geçirebilirsiniz. Helal ürünler, müslümanların arayışlarına cevap olacak şekilde kuralları esnetilmeden ve asıl amacın “helal’i belgelendirebilmek” olduğu unutulmadan sertifikalandırılmalıdır. Asla, ticari bir kurumun sırf ihtiyaç duyduğu bir belgeye sahip olmasını sağlamak için değil.

Türkiye’de Helal Sertifikalandırma Kurumları

“Helal sertifikalandırma” kurumları da nihayetinde bir “sertifikalandırma” kurumu. Yani, helal sertifikalandırmayı mutlaka dini yaklaşımı olan bir kurum yapacak diye bir kaide yok, zaten ülkemizde de böyle bir uygulama yok. Yani, helal sertifikalandırmayı “Diyanet İşleri Başkanlığı” yapmıyor. Ancak, helal sertifikalandırma yapılabilmesi için helal konusunda bilgi sahibi olunması gerektiğinden, bu konuda sertifikalandırma yapılırken din görevlileri de sertifikalandırma işleminde bulunabilmektedirler.

Türkiye’de helal sertifikalandırma başta Türk Standartları Enstitüsü (TSE) olmak üzere GİMDES gibi oluşumlar tarafından da yapılabilmektedir.  Ülkemizde helal sertifika vermeye yetkili bir çok kuruluş var. Bu kuruluşların verdikleri helal sertifikalar aksi ispat edilmedikçe geçerli sayılıyor.

Dünya’da Helal Sertifika Kurumları

Aynı şekilde dünyada da Amerika’dan Güney Kore’ye kadar bir çok ülkede helal sertifika veren kuruluşlar var. Hatta, Dünya Helal Birliği çatısı altında bir çoğu da toplanmış durumda.

Helal Sertifika Standartları

Ne yazık ki helal sertifikanın verilişi konusunda kurallar olmasına rağmen tüm dünyada tam bir mutabakat yoktur.

Helal Ürünlerin Kaliteleri

Ülkemizde son yıllarda sayıları hızla artan helal sertifikalı çeşitli kategorilerde ürün var. Özellike, helal sertifikalandırmanın başladığı ilk dönemlerde ürünlerin çoğu sadece helal sertifika alabilen yeni helal marka denemeleriydi. Çünkü, böyle bir kavram yeni yeni duyulduğundan markalar ve büyük firmalar ülke içine yönelik pazarda bu duruma çok da ihtiyaç duymuyorlar ve ne miktarda bir kitleye bu ürünlerin sunulduğunu bilemiyorlardı. Bu nedenle de helal sertifikalı markalar ortaya çıkmaya başladılar. Ancak, bu markaların kendilerini ispatlamaları için önlerinde biraz daha yol var.

Diş macunundan örnek verecek olursak, ilk helal sertifikalı diş macunları ile şimdikiler arasında çok fark var. Ama, yine de eksik yanları var. Hala, markalarının bilimsel bakış açılı testlere ve müşteri memnuniyetini gösteren anketlere ihtiyaçları var. Demek istediğim, dişinizi fırçalıyorsunuz ama dişinizi mikroorganizmalara karşı korunabiliyor mu, dişleriniz fırçalandıktan sonra pırıl pırıl parlıyor mu, diş çürüklerinin oluşumu engelleniyor mu, dişleriniz gelecek yıllara daha dayanıklı girebiliyor mu, her 10 diş hekiminden biri tavsiye ediyor mu, kullanan her 100 kişiden 95’i aynı diş macununu öneriyor mu, üniversitelerin çeşitli fakültelerinin yaptığı araştırmalar sonucu bir tavsiye kararı var mı gibi bir çok soruya cevap alabilmeleri lazım. Bu tür sorulara cevap verebildiklerinde zaten tam anlamıyla bir marka haline gelebilecekler.

Peki, bu kadar beklemeye gerek var mı? Yani, helal ürün kullanacağım diye helal markaların köklenmesini mi beklemek gerekiyor? Elbette, hayır. Ülkemizde bir çok marka var. Bence, yeni bir helal marka oluşturmaktansa ülkemizin köklü markalarının ürünlerine bu tür sertifikalar almaları çok daha önemli. Çünkü, tüketici zaten bildiği markanın helal sertifikası da varsa, ürüne tam güven duyarak alacaktır. Ülkemizde gün geçtikçe markaların bu şekildeki ürünlerinin sayıları artmaktadır. Bu sayede müşteriler hem kaliteli hem de helal ürünlere çok daha kolay ve güvenle ulaşabilmektedirler.

Saygılarımla.

Kaynaklar:

• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=HELAL erişim tarihi 06.12.2018
• http://www.diyanetdergi.com/biz-bize/item/1622-helal-olsun erişim tarihi 07.12.2018
• https://edition.cnn.com/2016/08/29/world/halal-industry/index.html erişim tarihi 21.12.2018

 

 

 

 

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]