Yazı İçeriği
Yazının son güncellemesi 10 Haziran 2020, güncellemeyi yapan Hekimsel.com
Muayene Olmak ve Muayenenin Bölümleri
Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki her vatandaşımızın muayene olmak yasal hakkıdır. Muayene olma hakkı sağlıkla ilgili şikayeti olan veya hasta olan her vatandaşımız için geçerlidir. Muayene sağlıkla ilgili şikayetler ve hastalık dışında ayrıca kişinin sağlık durumunu belgelendirmek amacıyla da yapılır. Bu tür muayeneler bazen yasalarla “zorunluluk hali” kazanabilir.
Muayene Olmak Ne Demektir?
Her ne kadar saçma bir başlık gibi gelse de poliklinik şartlarında karşılaştığımız bir çok yasal olmayan isteğin ve talebin altında, muayene olmanın tam olarak halkımız tarafından anlaşılamamış olduğunun yattığını düşünmekteyim. Bu nedenle, “muayene olmak” teriminin ne olduğunu burada anlatmaya çalıştım.
Muayene olmak, hekimin sağlıkla ilgili şikayeti olduğunu belirten kişiyi, hasta olan kişiyi veya sağlık durumunun belgelendirilmesi gereken kişiyi sağlık yönünden incelemesidir.
Fizik Muayene
Kişinin fiziki olarak muayenesinin yapıldığı, genel anlamda “muayene olmak” denildiğinde akla gelen klasik muayenedir.
Fizik muayeneyi yapan hekim, aşağıdaki yöntemleri uygulayarak muayenesini tamamlar.
İnspeksiyon (Gözlem)
Bu inceleme, hekimin hastayı görmesidir. Hekim hastayı görür ve değerlendirir. Buradaki görme ile hastanın cilt renginden tutun da, yürüyüşü, konuşma hızı, heyecanı, gözlerinde sarılık olması gibi bir çok durum belki de saniyeler içinde anlaşılabilir. Sırf bu gözlemle bile hekim bir çok hastalığı kişide ekarte edebilir veya kişiye sırf bu gözlemle ön tanı koyabilir.
Gözlem hastayla hekimin ilk karşılaşması anında başlar. Hekim hastayı sadece muayene ederken gözlemlerse bu durum yanlış ön tanı koymaya neden olabilir. Bazı durumlarda hekimi yanıltmaya yönelik yapılan hareketleri saptamak için gözlem çok önemlidir. Hastanın muayenesi bittikten sonra da hekim gözleme devam etmelidir. Gözlem, hasta hekimin yanından ayrılana kadar devam etmelidir.
Palpasyon (Dokunmak)
Gözlemden sonra hekim, hastayı dokunarak muayene etmek için muayene masasına davet eder. Bu muayene şekline palpasyon denilmektedir. Dokunarak muayene etmek hastanın şikayeti olan bölgeye hekimin tıbbı kurallar çerçevesinde hastanın onayı ile dokunması ve bu şekilde hastaya ön tanı koymaya çalışmasıdır. Hekim, hastanın şikayeti olmayan bir bölgesini de hastanın onayını almak suretiyle gerekli gördüğü durumlarda muayene edebilir. Hekim, dokunarak dokunduğu bölgede şişlik, sıcaklık, soğukluk, nabız atımı, hareketli kitle, yumuşak kitle vs gibi bir çok durumun olup olmadığını tespit etmeye çalışır.
Perküsyon
Özellikle batın ve toraks bölgesinde kullanılır. Sol el hastanın muayene edilecek bölgesine konulur. Sadece sol elin orta parmağı hastanın vücut yüzeyine değecek şekilde konumlandırılır ve diğer parmaklar vücut yüzeyine değdirilmez. Sağ el orta parmağıyla, sol el orta parmak üzerine vurularak, bir ses elde edilmeye çalışılır. Bu sesin timpanik veya mat bir ses olma durumu hekimde, hekimin elinin altında bulunan bölge veya organla ilgili bazı fikirler oluşmasını sağlar. İçi boş olması gereken bir yerden mat bir ses gelmesi bu bölgenin dolu olduğunu hekime düşündürür ve bu durum hekim açısından patolojik bir durumu düşündürür.
Oskültasyon (Dinleme)
Hekimin, hastanın şikayeti olan bölgesini veya hekimin gerekli gördüğü bir bölgeyi stetoskop yardımıyla dinlemesidir. Hekim burada duyduğu seslere göre yine hastasıyla ilgili sonuçlara ulaşmaya çalışır.
Hekimin muayene sırası genelde yukarıdaki gibi olmakla birlikte bazı durumlarda bu sıralamaya uyulmaz. Bunlardan biri batın muaynesidir. Batın muayenesinde inspeksiyondan hemen sonra oskültasyon yapılır.
Muayene için mecbur kalınmadıkça özel kapalı ortamlar oluşturulması gerekir. Acil durumlar dışında muayeneler bu özel, kapalı ortamlarda yapılmalı ve hasta mahremiyetine uyulmalıdır. Sokakta, açık alanlarda, gürültülü, kalabalık yerlerde muayene yapmak uygun değildir ve hekimin hastasına doğru teşhisi koyamamasına, hastanın da hekime rahatsızlığı ile ilgili tüm şikayetlerini anlatamamasına neden olabilir.
Hekimin hastayla veya hasta olduğu iddia edilen kişiyle ilgili herhangi bir işlemi yapması için en başta hekimin hastayı muayene etme şartı vardır. Muayene etmek için de hekim ve hastanın uygun bir ortamda bir araya gelerek, hekimin yukarıda belirtilen işlemleri hastasına uygulaması gerekmektedir. Hekim olmadan muayene işlemi gerçekleşmeyeceği gibi, hasta olmadan da bu işlem gerçekleşmez.
Yukarıda anlatılanlar ışığında lütfen hastalarınızla hekiminizi uygun ortamlarda buluşturun. Hasta yakınlarının söylemleriyle hekimlerin hastayı görmeden, muayene edilmeden tedavi uygulaması hem etik değildir hem de kanunen suçtur. Hekimin hastasını neden görmesi gerektiği ile ilgili “Hekimin Hastayı Görme Gerekliliği Nedir?” adlı yazımı da okuyabilirsiniz.
Poliklinik şartlarında, “Hastamız evde ama biraz gribi var. Onun için bir grip İlacı yazar mısınız? ” sorusunun cevabı yukarıda bahsettiğim nedenlerden dolayı “Hayır.” olmaktadır. Lütfen hastalarınızın muayene olma hakkını, iyilik yaptığınızı sanarak gaspetmeyin.
Saygılarımla.